خارش بدن که در علم پزشکی با نام pruritus شناخته می‌شود، وضعیت رایجی است که تمامی افراد در مقاطع خاصی از زندگی آن را تجربه می‌کنند. این وضعیت می‌تواند بر اثر عوامل مختلفی مانند خشکی پوست، نیش حشرات یا واکنش‌های آلرژیک ایجاد شود؛ با این حال تشخیص اینکه چه زمانی خارش بدن خطرناک است، نکته بسیار مهمی است که نباید آن را نادیده گرفت. در بسیاری از موارد، خارش پوست ممکن است شدید یا مداوم باشد که نشان دهنده مشکلات زمینه‌ای و بیماری‌های جدی‌تر است و نیاز به اقدامات پزشکی فوری دارد. اگر شما نیز نگران خارش مداوم و شدید خود هستید، تا انتها با ما همراه باشید تا به بررسی کامل این موضوع بپردازیم.
چرا خارش بدن ایجاد می‌شود؟
فرایند خارش بدن زمانی شروع می‌شود که پایانه‌های عصبی پوست توسط محرک‌هایی مانند نیش حشرات، مواد حساسیت زا یا خشکی پوست، تحریک شوند. تحریک این پایانه‌ها باعث آزاد شدن هیستامین و سایر مواد شیمیایی در بدن می‌شود که التهاب و تحریک پوست را در پی دارد. با ایجاد التهابات پوستی، ناحیه آسیب دیده قرمز و متورم می‌شود و خارش نسبتاً شدیدی را ایجاد می‌کند. تمایل به خاراندن نقاط آسیب دیده اغلب غیر قابل مقاومت است که می‌تواند آسیب بیشتری به پوست وارد کند؛ با این حال انجام این کار احساس خارش را طولانی‌تر کرده و بثورات و التهابات پوستی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این در صورتی که خارش مزمن باشد و طی چند ساعت از بین نرود، ممکن است نشان دهنده بیماری‌های زمینه‌ای مانند اگزما یا پسوریازیس باشد که نیاز به درمان سریع خواهد داشت.
خارش پوست با چه علائمی همراه است؟
قبل از اینکه بررسی کنیم چه زمانی خارش بدن خطرناک است، بد نیست نیم نگاهی به علائم آن نیز داشته باشیم. نشانه‌های خارش پوست بسته به دلیل و علت زمینه آن می‌تواند متفاوت است؛ برای مثال در صورتی که این مشکل نشانه‌هایی مانند تب، خستگی یا مشکلات تنفسی را به همراه داشته باشد، نشان دهنده بیماری زمینه‌ای و جدی‌تر است و نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارد. در لیست زیر تمامی نشانه‌هایی که همراه با خارش پوست ایجاد می‌شوند را می‌توانید مشاهده نمایید.
- بثورات پوستی مانند قرمزی و التهاب
- ایجاد تاول
- لک‌های پوستی
- برجستگی ناحیه آسیب دیده
- ترک خوردگی پوست
- خشکی بیش از حد
- پوسته پوسته شدن
- زبر شدن پوست
- چرب شدن پوست
علل شایع خارش بدن
تشخیص و بررسی دقیق علت زمینه‌ای خارش پوست، اصلی‌ترین نکته‌ای است که در پاسخ به سؤال ” چه زمانی خارش بدن خطرناک است؟ ” باید در نظر گرفته شود. شایع‌ترین دلایل بررسی شده در این زمینه مربوط به مشکلات خود پوست مانند خشکی بیش از حد یا بیماری‌های پوستی، تأثیر برخی داروهای مصرف شده و همچنین بیماری‌های مختلف می‌شوند که در ادامه به آنها پرداخته شده است.
خشکی پوست
زمانی که پوست فاقد رطوبت مناسب باشد، کم آب می‌شود و چربی طبیعی خود را از دست می‌دهد. این موضوع منجر به شکسته شدن سد محافظتی پوست شده و آن را در برابر محرک‌ها و آلرژن‌ها، تحریک‌پذیرتر می‌کند. در نتیجه پایانه‌های عصبی پوست حساس‌تر می‌شوند و احساس خارش به وجود می‌آید. علاوه بر این، خشکی پوست می‌تواند التهاب و پوسته پوسته شدن پوست را به همراه داشته باشد و خارش را تشدید کند. باید توجه داشت که خاراندن ناحیه آسیب دیده در این وضعیت تنها به سد پوستی آسیب می‌رساند و خارش را شدیدتر خواهد کرد.
بیماری‌های پوستی
خارش بدن یکی از شایع‌ترین علائم بیماری‌های پوستی مانند اگزما، پسوریازیس و درماتیت است. اگزما جزو بیماری‌های پوستی مزمن در نظر گرفته می‌شود که باعث ایجاد لکه‌های قرمز و ملتهب روی پوست شده و اغلب خارش شدیدی را به وجود می‌آورد. پسوریازیس یکی دیگر از این بیماری‌هاست که با لکه‌های قرمز پوسته پوسته مشخص می‌شود و می‌تواند خارش نسبتاً شدیدی را به همراه داشته باشد. درماتیت نیز به التهاب پوست اشاره دارد و می‌تواند در اثر عوامل مختلفی مانند آلرژی یا محرک‌ها ایجاد شود. علاوه بر این موارد، سایر بیماری‌های پوستی مانند بیماری گال، کهیر و عفونت‌های قارچی نیز می‌توانند باعث خارش بدن شوند.
تأثیر داروها
برای اینکه بدانیم چه زمانی خارش بدن خطرناک است، باید به داروهای خاصی که مصرف می‌کنیم هم توجه داشته باشیم. آنتی بیوتیک‌هایی مانند پنی سیلین و سولفونامیدها، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و آسپرین، مواد افیونی مانند مورفین و کدئین و برخی داروهای خاص، می‌توانند در برخی افراد خارش نسبتاً شدیدی را به وجود آورند که در صورت ادامه، عوارض جدی را در پی خواهد داشت. اگر پس از مصرف هرگونه داروی جدید با احساس خارش مزمن یا شدید مواجه شده‌اید، توصیه می‌کنیم که استفاده از آن را متوقف نموده و با پزشک خود مشورت کنید.
بیماری‌های زمینه‌ای
یکی از علائم بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های مربوط به کبد، نارسایی کلیه و همچنین اختلالات تیروئید در بسیاری افراد، خارش مداوم پوست است. در این شرایط عملکرد طبیعی بدن با اختلال مواجه می‌شود و نسبت به محرک‌های محیطی، واکنش‌های نسبتاً شدیدی را ایجاد می‌کند. با طولانی شدن بیماری، خارش ایجاد شده نیز شدت بیشتری می‌گیرد و تا زمانی که بیماری زمینه‌ای درمان نشود، خارش نیز به طور کامل از بین نمی‌رود.
چه زمانی خارش بدن خطرناک است؟
احساس خارش در نقاط مختلف بدن، اتفاق کاملاً رایجی است که در بیشتر موارد خطری را برای سلامتی به وجود نمی‌آورد. خارش‌های خفیف معمولاً با استفاده از پمادهای موضعی، کرم‌های مرطوب کننده و گذشت مدت زمانی کوتاه از بین می‌روند و نیازی به مراقبت‌های پزشکی ندارد. با این حال در برخی شرایط خاص، احساس خارش می‌تواند نشان دهنده مشکلی اساسی و جدی باشد که سلامت شما را تهدید می‌کند. اگر نگران هستید که چه زمانی خارش بدن خطرناک است، موارد زیر را به دقت بررسی کنید.
خارش مداوم که با داروهای بدون نسخه از بین نمی‌رود
خارش مزمن که با استفاده از داروهای بدون نسخه و انواع کرم‌های ضدالتهاب از بین نرود، می‌تواند نشان دهنده تهدیدی جدی برای سلامتی شما باشد که نیاز به رسیدگی تخصصی دارد. این نوع خارش معمولاً نشان دهنده بیماری‌های مزمن پوستی مانند اگزما، گال یا پسوریازیس است و تسکین آن بدون تجویز دارو، عملاً غیر ممکن است. در برخی موارد، طولانی شدن خارش پوست ممکن است به دلیل مشکلات داخلی بدن مانند بیماری کبد یا نارسایی کلیه باشد که در این صورت هم با استفاده از داروهای بدون نسخه، از بین نخواهد رفت. توصیه می‌کنیم اگر روند خارش پوست پس از گذشت 2 هفته، هیچ گونه بهبودی پیدا نکرد، این موضوع را با یک پزشک متخصص در میان بگذارید تا با بررسی علائم و شرایط، داروی مؤثر تجویز شود.
خارش همراه با علائمی مانند بثورات پوستی، تورم یا مشکل در تنفس
پاسخ دیگری که به سؤال ” چه زمانی خارش بدن خطرناک است؟ ” می‌توان داد، مواقعی است که خارش پوست با علائم جدی‌تر مانند بثورات پوستی شدید، تورم یا مشکلات تنفسی همراه باشد. بثورات پوستی و تورم اغلب نشانه‌های یک واکنش آلرژیک در بدن هستند و می‌توانند شدتی خفیف یا زیاد داشته باشند. در موارد شدید مانند آلرژی غذایی یا آلرژی به نیش برخی حشرات، خارش با نشانه‌هایی نظیر آنافیلاکسی، کهیر، تورم و مشکل در تنفس نشان داده می‌شود که در صورت ادامه، برای سلامتی تهدیدی جدی محسوب می‌شود. مشکل در بلع، خس خس سینه و علائم گوارشی مانند گرفتگی‌های شدید بعد از غذاخوردن، متورم شدن شکم، سوزش معده مکرر و شدید، یبوست مزمن و یا دیدن خون در مدفوع نیز در صورتی که با خارش بدن همراه باشند، نشان دهنده واکنش آلرژیک شدید هستند که فوراً باید درمان شوند.
خارش در نواحی خاص مانند اندام تناسلی، مقعد یا سینه‌ها
خارش در نواحی به خصوصی مانند اندام تناسلی، مقعد یا سینه‌ها نیز می‌تواند نشان دهنده مشکلی زمینه‌ای باشد که نیاز به درمان فوری دارد. در ناحیه اندام تناسلی، خارش مداوم ممکن است به دلیل عفونت، آلرژی یا شرایط پوستی رخ دهد. احساس خارش مزمن در ناحیه مقعد که در برخی مواقع با شدت بیشتری همراه می‌شود، ممکن است نشان دهنده هموروئید، کرم سوزنی یا حتی سرطان کولورکتال باشد. خارش مداوم اگر در قسمت سینه‌ها به وجود آید نیز احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد. باید توجه داشته باشید که نادیده گرفتن خارش مداوم در این نواحی عوارض جدی را به همراه دارد و منجر به تأخیر در درمان می‌شود.
شرایط و بیماری‌های مرتبط با خارش شدید بدن
در بخش قبل به صورت مفصل به این موضوع که چه زمانی خارش بدن خطرناک است، پرداختیم. اما سؤال دیگری که در ذهن بسیاری از افراد به وجود می‌آید، بیماری‌ها و شرایط مختلف بدنی مرتبط با خارش شدید و مزمن بدن است. یائسگی در بانوان، مشکلات کبد و کلیه، سرطان، بیماری‌های نخاعی و… از این وضعیت‌ها هستند که معمولاً خارش مزمن را برای شخص به وجود می‌آورند. با این حال باید توجه داشته باشید که تشخیص دقیق این وضعیت‌ها، تنها توسط پزشک متخصص و با بررسی سایر علائم امکان پذیر است.
بیماری کبد
یکی از وظایف اصلی کبد، تصفیه سموم از خون و دفع آنها از بدن است. زمانی که این بخش از بدن آسیب ببیند، نمی‌تواند به طور مؤثر خون را پاک‌سازی کند و باعث تجمع سموم در بدن می‌شود. با گذشت زمان، این موضوع منجر به خارش شدید بدن می‌شود که با نشانه‌های دیگری مانند مشکلات پوستی، بوی بد دهان، خستگی مداوم و… همراه است. علاوه بر این، بیماری‌های مرتبط با کبد روی کیسه صفرا نیز تأثیر می‌گذارند و باعث اختلال در هضم و جذب مواد مغذی می‌شوند. در صورتی که عملکرد صفرا با مشکل مواجه شود، وضعیتی به نام کلستاز در بدن به وجود می‌آید که با خارش شدید پوست همراه است.
بیماری کلیوی
بررسی اینکه چه زمانی خارش بدن خطرناک است، توجه‌ها را به سمت بیماری‌های کلیوی نیز جلب می‌کند. هر چند ارتباط خارش پوست و بیماری‌های کلیوی به طور کامل شناخته نشده است، اما نظریه‌ها و مطالعات مختلفی در این زمینه وجود دارد. برای مثال نظریه‌ای بیان می‌کند که تجمع مواد زائد در خون به دلیل اختلال در عملکرد کلیه، می‌تواند منجر به خارش پوست شود. مواد زائد این توانایی را دارند که پایانه‌های عصبی پوست را تحریک کنند و باعث ناراحتی‌های پوستی و خارش شدید شوند. علاوه بر این، تغییرات هورمونی ناشی از بیماری‌های کلیوی نیز می‌توانند علائمی مانند مشکلات پوستی و خارش را به همراه داشته باشند.
درماتوفیتوز
درماتوفیتوز (Dermatophytosis) که نوعی عفونت قارچی است و با نام کرم حلقوی نیز شناخته می‌شود، از دیگر بیماری‌هایی است که با خارش شدید پوست همراه است. عامل ایجاد درماتوفیتوز قارچی به نام درماتوفیت است که پوست، مو و ناخن‌ها را درگیر می‌کند و علاوه بر خارش، تحریک و التهابات پوستی شدید را نیز به همراه دارد. این قارچ در محیط‌های گرم و مرطوب بدن رشد می‌کند؛ به همین دلیل خارش ناشی از آن در بخش‌هایی مانند چین‌های پوستی عرق کرده شدت بیشتری دارد.
بیماری‌های ستون فقرات
مشکلات ایجاد شده در ستون فقرات نیز می‌توانند تا حدودی باعث ایجاد احساس خارش شوند. با این حال اینکه چه زمانی خارش بدن خطرناک است و نشان دهنده بیماری جدی در ستون فقرات می‌باشد، نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. برخی مطالعات نشان داده‌اند وجود خارش، به ویژه زمانی که در امتداد ستون فقرات باشد، ممکن است به دلیل شرایط مختلف ستون فقرات مانند فتق دیسک یا فشرده شدن عصب ایجاد شود. از طرف دیگر، ارتباط میان علائم فیزیکی مانند خارش و اختلالات سلامت روان نیز موضوع دیگری است که تحقیقات زیادی روی آن انجام شده است و نباید نادیده گرفته شود. همان‌طور که می‌دانید، مغز و سیستم عصبی به طور پیچیده‌ای به هم مرتبط هستند؛ بنابراین دور از انتظار نیست که مشکلات روانی بتوانند روی عملکرد ستون فقرات و ایجاد احساس خارش در این ناحیه نقش داشته باشند.
بیماری سلیاک
بیماری سلیاک، اختلالی خود ایمنی است که روده کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و عدم تحمل گلوتن را در پی دارد. این بیماری در کنار علائمی مانند نفخ، اسهال و درد شکم، در برخی افراد با خارش بدن نیز همراه بوده است. رابطه دقیق بین بیماری سلیاک و خارش بدن به طور کامل شناخته نشده است، اما اعتقاد بر این است که پاسخ خودایمنی به گلوتون می‌تواند منجر به ایجاد التهابات در بدن و احساس خارش در پوست شود.
لنفوم
لنفوم یکی از سرطان‌های مرتبط با سیستم لنفاوی است که ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از رایج‌ترین علائم ابتلا به لنفوم، خارش سر تا سری بدن است که شدت آن با توجه به درجه بیماری می‌تواند متفاوت باشد. خارش ایجاد شده هنگام ابتلا به لنفوم می‌تواند نتیجه پاسخ ایمنی بدن به سلول‌های سرطانی باشد. این خارش به دلیل مصرف داروهای ضد سرطان نیز ممکن است به وجود آمده باشد که برای تشخیص دقیق، حتماً باید به پزشک مراجعه شود.
اختلال در عملکرد تیروئید
غده تیروئید یک اندام پروانه‌ای شکل کوچک است که در جلوی گردن قرار دارد و نقش مهمی در تنظیم عملکردهای مختلف بدن از جمله متابولیسم و کنترل دما ایفا می‌کند. تیروئید در صورتی که با اختلال همراه شود، علائم متنوعی را نشان می‌دهد که یکی از آنها خارش است. هنگامی که غده تیروئید به درستی کار نکند، تعادل هورمون‌هایی مانند تیروکسین و تری یدوتیرونین به هم می‌ریزد. این هورمون‌ها نقش کلیدی در حفظ سلامت پوست و مو دارند و در صورتی که کم یا زیاد شوند، خشکی و خارش پوست را ایجاد می‌کنند. علاوه بر این، اختلالات تیروئید می‌توانند روی سیستم ایمنی بدن نیز تأثیر بگذارد و منجر به التهاب و تحریک پوست شود. این تحریکات باعث ایجاد احساس خارش در سراسر بدن می‌شوند که برای درمان، نیاز به تجویز داروهای تخصصی دارند.
یائسگی
احساس خارش طولانی مدت، ممکن است نگرانی‌های زیادی را برای هر شخصی به وجود آورد و با سؤالاتی نظیر چه زمانی خارش بدن خطرناک است همراه باشد. اما در برخی موارد، قرار گرفتن در این وضعیت تنها به شرایط بدنی شما مرتبط می‌شود و نشانه‌ای از بیماری خاص یا زمینه‌ای نیست. یائسگی یکی از این وضعیت‌هاست که به دلیل کاهش سطح استروژن، علائم مختلفی را مانند گرگرفتگی، نوسانات خلقی و خارش بدن ایجاد می‌کند. در دوران یائسگی، تغییرات زیادی در سطوح هورمون‌ها به وجود می‌آید که پوست را خشک و حساس می‌کنند. از دست رفتن رطوبت پوست، خارش بدن را در پی دارد که در صورت عدم درمان نیز به زودی از بین نخواهد رفت. استرس و اضطراب مرتبط با یائسگی نیز می‌تواند منجر به تحریک پوست شود و احساس خارش بیشتری را به خصوص در شب ایجاد کند.
سخن پایانی
احساس خارش در بدن معمولاً جای نگرانی ندارد و تمامی افراد به دلایل مختلف مانند نیش حشرات، خشکی پوست، آلرژی و… ممکن است به آن مبتلا شوند. با این حال طولانی شدن خارش و عدم تأثیر داروها و کرم‌های استفاده شده، می‌تواند نشان دهنده بیماری‌های جدی‌تری باشد که سلامت بدن را تهدید می‌کنند. در این مقاله به صورت کامل به بررسی اینکه چه زمانی خارش بدن خطرناک است پرداختیم. با وجود نکات ذکر شده در این صفحه، تشخیص بیماری و علت اصلی خارش مزمن تنها باید توسط پزشک انجام شود؛ به همین دلیل توصیه می‌کنیم در صورت ابتلا به این مشکل، در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
بدون دیدگاه