چکیده
گال یکی از بیماری‌های واگیر شایع پوستی است که در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، می‌تواند منجر به اپیدمی‌های گسترده شود. در کنار تماس فردی، عوامل محیطی و اقلیمی نیز نقش بسزایی در شیوع این بیماری ایفا می‌کنند. مطالعه حاضر با هدف بررسی ارتباط میان پارامترهای اقلیمی و بروز بیماری گال، با استفاده از یک مطالعه گذشته‌نگر و مبتنی بر جمعیت طی بازه زمانی ۱۴ ساله در تایوان انجام شد. داده‌های مربوط به ۱۴٬۸۸۳ بیمار مبتلا به گال از پایگاه ملی بیمه سلامت تایوان استخراج و با داده‌های اقلیمی شامل دما، رطوبت نسبی، میزان بارندگی، تعداد روزهای بارانی و ساعات آفتابی مقایسه شد. تحلیل آماری با استفاده از روش همبستگی پیرسون انجام گرفت. نتایج نشان داد که افزایش دما با کاهش بروز گال و افزایش رطوبت با افزایش شیوع آن همراه است. همچنین، تأثیرات فصلی متفاوتی نیز مشاهده شد. این یافته‌ها می‌توانند در برنامه‌ریزی‌های پیشگیرانه، به‌ویژه در محیط‌های پرخطر مانند خانه‌های سالمندان، پادگان‌ها و بیمارستان‌ها کاربرد داشته باشند.
مقدمه
گال یکی از بیماری‌های عفونی پوست است که در سراسر جهان شیوع دارد و سالانه حدود ۳۰۰ میلیون نفر را مبتلا می‌سازد. عامل بیماری، مایت Sarcoptes scabiei var. hominis است که از طریق تماس مستقیم پوست به پوست منتقل می‌شود. شیوع این بیماری در محیط‌هایی با تراکم جمعیتی بالا مانند خانه‌های سالمندان، پادگان‌ها، بیمارستان‌ها و سایر مراکز اقامتی بسته بیشتر مشاهده می‌شود.
اگرچه تماس نزدیک فردی مهم‌ترین مسیر انتقال گال است، اما مطالعات اخیر نشان می‌دهد که عوامل محیطی از جمله دما، رطوبت و شرایط اقلیمی نیز می‌توانند در بقای مایت‌ها و در نتیجه، در الگوی شیوع بیماری نقش داشته باشند. به‌طور خاص، دیده شده که شیوع گال در فصل‌های سرد سال بیشتر است و این مسأله می‌تواند ناشی از افزایش تماس‌های نزدیک در فضاهای بسته و همچنین شرایط مناسب‌تر برای بقای انگل باشد.
با وجود شواهد موجود درباره تغییرات فصلی در شیوع گال، مطالعات محدودی به بررسی ارتباط مستقیم و آماری بین متغیرهای اقلیمی و بروز این بیماری پرداخته‌اند. در این مطالعه، هدف آن است که با بهره‌گیری از داده‌های گسترده جمعیت عمومی کشور تایوان در طی یک دوره ۱۴ ساله، تأثیر پنج متغیر اقلیمی اصلی شامل دما، رطوبت نسبی، میزان بارش، تعداد روزهای بارانی و ساعات آفتابی را بر میزان بروز گال بررسی کنیم.
نتایج این پژوهش می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای سیاست‌گذاران حوزه سلامت، مدیران مراکز اقامتی و کادر درمان فراهم آورد تا اقدامات پیشگیرانه مبتنی بر اقلیم را برای کنترل گال طراحی و اجرا نمایند.
مواد و روش‌ها
پایگاه داده و منابع اطلاعاتی
در این مطالعه، داده‌های پزشکی بیماران مبتلا به گال از پایگاه «پایگاه داده‌ی بیمه سلامت ملی تایوان» (NHIRD) استخراج شد. این پایگاه شامل اطلاعات کامل بیماران بستری و سرپایی در سیستم بیمه سلامت تایوان است که از سال ۱۹۹۵ آغاز به کار کرده و تا سال ۲۰۱۳ بیش از ۹۹.۹٪ جمعیت کشور را پوشش داده است.
برای انجام این تحقیق، زیرمجموعه‌ای به نام پایگاه داده‌ی طولی سلامت سال ۲۰۰۰ (LHID2000) مورد استفاده قرار گرفت که شامل داده‌های تصادفی یک میلیون نفر از جمعیت کل کشور در بازه زمانی ژانویه ۲۰۰۰ تا دسامبر ۲۰۱۳ بود.
اطلاعات اقلیمی نیز از اداره کل هواشناسی تایوان دریافت شد. این اطلاعات شامل میانگین دمای ماهانه، رطوبت نسبی، مجموع بارندگی، تعداد روزهای بارانی، و ساعات آفتابی در سطح ملی بوده و از طریق ۲۷ ایستگاه هواشناسی در سراسر کشور ثبت گردیده است.
جمعیت مورد مطالعه
افراد واردشده به مطالعه، کلیه بیماران بالای ۲۰ سال بودند که در بازه ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ با کد تشخیصی ICD-9-CM 133.0 (گال) توسط پزشک تایید و داروی خوراکی یا موضعی ضدگال برای آن‌ها تجویز شده بود. بیماران دارای سابقه گال پیش از سال ۲۰۰۰ یا پس از ۲۰۱۳، و همچنین افراد زیر ۲۰ سال از مطالعه حذف شدند.
تعاریف متغیرها
به‌منظور تحلیل دقیق‌تر، اطلاعات دموگرافیک و بیماری‌های همراه نیز مورد بررسی قرار گرفتند. این متغیرها شامل سن، جنسیت، منطقه زندگی، سطح درآمد ماهانه، و ۱۷ بیماری همزمان براساس کدهای ICD-9 بودند.
جدول تعریف متغیرهای همزمان مورد استفاده در مطالعه
| بیماری همزمان | کد ICD-9-CM |
|---|---|
| بیماری‌های ریوی مزمن | 490–492, 494, 496 |
| دیابت | 250 |
| فشار خون بالا | 401.1, 401.9 |
| زخم معده | 533 |
| بیماری خفیف کبدی | 571.2, 571.4–571.6 |
| نارسایی قلبی | 428 |
| بیماری‌های روماتیسمی | 714, 725–729 |
| بیماری‌های مغزی‌عروقی | 430–438 |
| بدخیمی‌ها | 140–208 |
| پارکینسون | 332 |
| سل | 011, 012 |
| بیماری مزمن کلیه | 585, 586, 588 |
| سیروز کبدی | 571 |
| چربی خون بالا | 272.4 |
| بیماری‌های قلبی | 393–398, 402, 404, 410–429 |
| کم‌خونی | 280–285 |
| صرع | 345 |
روش آماری
تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۰ انجام شد. برای بررسی ارتباط بین متغیرهای اقلیمی و میزان بروز گال، از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. سطح معناداری آماری در تمامی آزمون‌ها کمتر از ۰٫۰۵ در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
ویژگی‌های جمعیتی و بالینی بیماران
در این مطالعه، ۱۴٬۸۸۳ بیمار مبتلا به گال در بازه زمانی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ وارد شدند. میانگین سنی این افراد ۲۱٫۰ ± ۵۲٫۴ سال بود. بیشترین شیوع در دو گروه سنی دیده شد: افراد بالای ۷۰ سال (۲۶.۹٪) و جوانان ۲۰ تا ۲۹ ساله (۱۹.۰٪). مردان اندکی بیشتر از زنان درگیر بیماری بودند (۵۲.۸٪ در برابر ۴۷.۲٪).
جدول توزیع سنی، جنسی و بیماری‌های همراه در بیماران مبتلا به گال
| ویژگی‌ها | تعداد (نفر) | درصد (%) |
|---|---|---|
| تعداد کل | ۱۴٬۸۸۳ | ۱۰۰.۰ |
| گروه سنی ۲۰–۲۹ سال | ۲۸۳۱ | ۱۹.۰ |
| گروه سنی ۳۰–۳۹ سال | ۲۱۹۰ | ۱۴.۷ |
| گروه سنی ۴۰–۴۹ سال | ۲۲۵۹ | ۱۵.۲ |
| گروه سنی ۵۰–۵۹ سال | ۲۰۶۵ | ۱۳.۹ |
| گروه سنی ۶۰–۶۹ سال | ۱۵۳۷ | ۱۰.۳ |
| بالای ۷۰ سال | ۴۰۰۱ | ۲۶.۹ |
| مرد | ۷۸۵۷ | ۵۲.۸ |
| زن | ۷۰۲۶ | ۴۷.۲ |
| فشار خون بالا | ۴۹۰۵ | ۳۳.۰ |
| بیماری قلبی | ۳۶۷۲ | ۲۴.۷ |
| بیماری ریوی مزمن | ۳۰۵۴ | ۲۰.۵ |
| زخم معده | ۲۵۰۲ | ۱۶.۸ |
| دیابت | ۲۳۹۶ | ۱۶.۱ |
توزیع عوامل اقلیمی ماهانه در تایوان
میانگین دمای ماهانه در کشور تایوان از ۱۶.۹ درجه سانتی‌گراد در ژانویه تا ۲۸.۷۲ درجه در جولای متغیر بوده است. میزان رطوبت نسبی بین ۷۳ تا ۷۹ درصد و میزان بارندگی و روزهای بارانی در تابستان به اوج خود رسیده‌اند.
جدول میانگین ماهانه پارامترهای اقلیمی تایوان (۲۰۰۰–۲۰۱۳)
| ماه | دما (°C) | رطوبت (%) | بارندگی (میلی‌متر) | روزهای بارانی | ساعات آفتابی |
|---|---|---|---|---|---|
| ژانویه | ۱۶٫۹۰ | ۷۵٫۹۵ | ۶۲٫۲۳ | ۸٫۲۹ | ۱۲۸٫۴۸ |
| فوریه | ۱۸٫۱۷ | ۷۷٫۶۴ | ۶۶٫۷۸ | ۷٫۷۸ | ۱۲۵٫۸۱ |
| مارس | ۱۹٫۷۹ | ۷۵٫۴۲ | ۷۷٫۹۷ | ۹٫۵۰ | ۱۳۹٫۲۳ |
| آوریل | ۲۲٫۹۴ | ۷۷٫۲۴ | ۱۰۸٫۲۶ | ۱۰٫۸۴ | ۱۲۸٫۸۳ |
| مه | ۲۵٫۸۶ | ۷۷٫۸۵ | ۲۱۳٫۵۱ | ۱۲٫۰۹ | ۱۶۰٫۲۶ |
| ژوئن | ۲۷٫۵۲ | ۷۹٫۳۱ | ۳۱۵٫۷۹ | ۱۳٫۸۰ | ۱۶۷٫۲۰ |
| جولای | ۲۸٫۷۲ | ۷۷٫۱۴ | ۲۹۱٫۶۱ | ۱۱٫۲۸ | ۲۲۳٫۸۴ |
| آگوست | ۲۸٫۴۸ | ۷۸٫۳۱ | ۳۴۷٫۲۵ | ۱۳٫۵۲ | ۱۹۶٫۲۸ |
روابط آماری بین اقلیم و بروز گال
نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که دمای میانگین ماهانه به طور معناداری با کاهش شیوع گال همراه است (ضریب همبستگی r = -۰.۱۵۲، p < ۰.۰۰۱). همچنین، رطوبت نسبی با افزایش بروز گال رابطه مستقیم دارد (r = ۰.۱۹۲، p < ۰.۰۰۱).
در تحلیل فصلی، روابط جالب‌توجهی مشاهده شد:
- در زمستان: دما همبستگی منفی و رطوبت، بارش و روزهای بارانی همبستگی مثبت با گال داشتند.
- در تابستان: روزهای بارانی همبستگی مثبت و ساعات آفتابی همبستگی منفی با گال نشان دادند.
جدول همبستگی بین پارامترهای اقلیمی و بروز گال
| فصل | پارامتر اقلیمی | ضریب همبستگی (r) | سطح معناداری (p) |
|---|---|---|---|
| همه سال | دما | -۰.۱۵۲ | <۰.۰۰۱ |
| رطوبت نسبی | ۰.۱۹۲ | <۰.۰۰۱ | |
| بهار | دما | -۰.۲۶۲ | ۰.۰۰۱ |
| بارش کل | ۰.۲۱۲ | ۰.۰۱۱ | |
| تابستان | ساعات آفتابی | -۰.۳۰۵ | <۰.۰۰۱ |
| روزهای بارانی | ۰.۱۹۰ | ۰.۰۲۲ | |
| پاییز | رطوبت نسبی | ۰.۲۱۷ | ۰.۰۰۹ |
| زمستان | دما | -۰.۳۳۶ | <۰.۰۰۱ |
| رطوبت نسبی | ۰.۴۷۵ | <۰.۰۰۱ | |
| بارندگی کل | ۰.۳۱۷ | <۰.۰۰۱ |
بحث و تفسیر یافته‌ها
یافته‌های این مطالعه نشان داد که شرایط اقلیمی به‌طور معناداری با بروز بیماری گال در جمعیت بزرگسال تایوان طی یک دوره ۱۴ ساله ارتباط دارد. دمای پایین با کاهش بقاء انگل در محیط و محدودیت در انتقال آن همراه نیست؛ بلکه بالعکس، همبستگی منفی بین دما و شیوع گال تأیید شد. به نظر می‌رسد که در شرایط سرد، بقای انگل‌ها روی پوست یا وسایل مشترک بیشتر است و تماس نزدیک‌تری میان افراد، به‌ویژه در محیط‌های بسته، ایجاد می‌شود. این مشاهدات با مطالعات پیشین در کشورهای اسکاتلند و اسرائیل همخوانی دارد که افزایش موارد گال در فصول سرد را گزارش کرده‌اند.
از سوی دیگر، رطوبت نسبی بالا همبستگی مثبت با شیوع بیماری داشت. این یافته قابل توجیه است زیرا مطالعات قبلی نشان داده‌اند که مایت‌های گال در شرایط مرطوب می‌توانند تا بیش از دو هفته در خارج از بدن انسان زنده بمانند. چنین محیط‌هایی، به‌ویژه در فضاهای عمومی مانند خانه‌های سالمندان، بیمارستان‌ها یا پادگان‌ها، امکان انتقال غیرمستقیم بیماری از طریق لباس، ملحفه یا مبلمان مشترک را افزایش می‌دهد.
بررسی فصلی نشان داد که در زمستان، تقریباً همه پارامترهای اقلیمی (شامل دما، رطوبت، و بارندگی) به‌گونه‌ای با افزایش شیوع گال همراستا هستند. به بیان دیگر، فصل زمستان شرایط مساعدی را هم از نظر محیطی و هم از منظر رفتار انسانی برای انتقال انگل فراهم می‌آورد.
در تابستان، کاهش ساعات آفتابی و افزایش تعداد روزهای بارانی نیز با شیوع بیشتر گال همراه بودند. یکی از فرضیات محتمل در این زمینه، افزایش تراکم جمعیت در فضاهای بسته طی روزهای بارانی است. زمانی که افراد به‌جای حضور در فضای باز، زمان بیشتری را در کنار یکدیگر در خانه، محل کار یا سایر فضاهای سربسته می‌گذرانند، احتمال انتقال مستقیم یا غیرمستقیم بیماری نیز بیشتر می‌شود.
همچنین، یافته‌های مربوط به گروه‌های سنی نیز شایان توجه است. دو قشر در معرض خطر بالا شامل سالمندان بالای ۷۰ سال و جوانان ۲۰ تا ۲۹ سال بودند. گروه نخست به‌ویژه در مراکز مراقبت شبانه‌روزی زندگی می‌کنند و معمولاً با ضعف ایمنی یا بیماری‌های مزمن مواجه‌اند. گروه دوم که در تایوان معمولاً در سن سربازی قرار دارند، در محیط‌های پرجمعیت و نزدیک مانند پادگان‌ها زندگی می‌کنند و احتمال ابتلا و انتقال بیماری در آن‌ها بالاتر است.
مطالعات پیشین از کشورهای مختلف نیز نشان داده‌اند که در دوره‌های جنگ، حضور در خوابگاه‌های نظامی، اردوگاه‌های پناه‌جویان و مراکز نگهداری جمعی، شیوع گال را افزایش می‌دهد. به همین دلیل اصطلاح “خارش ارتشی” (army itch) از گذشته برای توصیف این نوع اپیدمی‌ها به کار رفته است.
در نهایت، اگرچه دقت تشخیص بالینی گال معمولاً قابل‌قبول است، اما برخی موارد خفیف یا غیرتیپیک می‌توانند با بیماری‌هایی مانند حساسیت دارویی، اگزما، درماتیت تماسی یا بیماری‌های تاولی اشتباه گرفته شوند. این مسأله به‌ویژه در میان پزشکان کم‌تجربه یا در مراحل اولیه بیماری، ممکن است منجر به تأخیر در تشخیص و شیوع بیشتر گردد.
کاربردهای بالینی و سیاست‌گذاری
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که شرایط اقلیمی به‌ویژه دمای پایین و رطوبت بالا، نقش مهمی در افزایش شیوع گال دارند. این یافته‌ها دارای پیامدهای عملی قابل‌توجهی برای مراکز درمانی، نظامی، مراکز نگهداری سالمندان و سیاست‌گذاران حوزه سلامت هستند.
یکی از مهم‌ترین پیشنهادات مبتنی بر نتایج این تحقیق، کنترل دقیق رطوبت در محیط‌های سربسته پرجمعیت است. استفاده از دستگاه‌های رطوبت‌گیر (dehumidifier) در فصل‌های مرطوب سال یا در مناطقی با رطوبت بالا می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بقای انگل را کاهش دهد. علاوه‌براین، افزایش دمای محیط در محدوده‌ای که تحمل‌پذیر برای انسان باشد، می‌تواند شرایط زیستی مایت را نامساعد کرده و به کاهش انتقال کمک کند.
در خانه‌های سالمندان و آسایشگاه‌ها که افراد مسن و مبتلا به بیماری‌های مزمن زندگی می‌کنند، رعایت اصول بهداشتی، بررسی منظم علائم پوستی، و ایزوله‌سازی بیماران مشکوک از اهمیت بالایی برخوردار است. آموزش کادر درمان و مراقبان برای شناسایی زودهنگام علائم غیرمعمول خارش و ضایعات پوستی، می‌تواند از بروز اپیدمی جلوگیری کند.
در پادگان‌ها و مراکز نظامی، که شیوع گال در میان نیروهای جوان می‌تواند منجر به بروز موج‌های گسترده بیماری شود، اجرای غربالگری‌های دوره‌ای، نظافت منظم خوابگاه‌ها، تهویه مناسب، و جلوگیری از استفاده مشترک از ملحفه، لباس و حوله باید به‌عنوان سیاست رسمی اتخاذ شود. همچنین، آموزش سربازان در مورد علائم بیماری و راه‌های انتقال آن، در کنار تشویق به مراجعه سریع در صورت مشاهده علائم، نقش کلیدی در کاهش نرخ شیوع دارد.
از منظر سلامت عمومی، ادارات بهداشت و درمان می‌توانند با رصد شرایط اقلیمی و تطبیق آن با الگوی شیوع بیماری، هشدارهای فصلی صادر کنند. این هشدارها به مراکز پرخطر ابلاغ شده و اقدامات پیشگیرانه، پیش از شروع دوره‌های پرخطر مانند فصل زمستان یا ماه‌های بارانی تابستان اجرا می‌گردد.
افزون بر آن، تأکید بر تشخیص صحیح بیماری، جلوگیری از تأخیر در درمان، و مقابله با تشخیص‌های نادرست می‌تواند از گسترش بی‌رویه بیماری جلوگیری کند. استفاده از روش‌های تشخیصی تأیید شده از جمله نمونه‌برداری پوستی و مشاهده میکروسکوپی در موارد مشکوک توصیه می‌شود.
در مجموع، نتایج این مطالعه زمینه را برای تدوین دستورالعمل‌های اقلیمی‌محور برای پیشگیری و کنترل گال فراهم می‌کند. استفاده از داده‌های اقلیمی برای طراحی مداخلات پیشگیرانه می‌تواند به کاهش بار بیماری و هزینه‌های ناشی از آن در سیستم سلامت منجر شود.
محدودیت‌ها
هرچند این مطالعه از داده‌های ملی و گسترده جمعیتی بهره‌برداری کرده و از نظر حجم نمونه و بازه زمانی از جامعیت بالایی برخوردار است، اما محدودیت‌هایی نیز در طراحی و تحلیل آن وجود دارد.
نخست، ماهیت مطالعه گذشته‌نگر و مبتنی بر داده‌های ثانویه، امکان بروز خطا در تشخیص بالینی یا ثبت اطلاعات را افزایش می‌دهد. به‌ویژه در موارد خفیف یا غیرکلاسیک بیماری گال، ممکن است تشخیص اشتباه یا تأخیر در ثبت به وقوع پیوسته باشد. دوم، داده‌های اقلیمی تنها از ۲۷ ایستگاه هواشناسی جمع‌آوری شده‌اند که لزوماً نماینده دقیق همه مناطق جغرافیایی و روستاهای کوچک کشور نیستند. بنابراین، برخی مناطق ممکن است در تحلیل نهایی کمتر بازتاب یافته باشند.
سوم، اطلاعات مربوط به رفتارهای فردی مانند تماس‌های اجتماعی، میزان رعایت بهداشت فردی، یا شرایط زندگی (مثلاً تراکم خانوار یا تهویه مسکن) در این تحلیل لحاظ نشده‌اند، حال آن‌که این عوامل نیز به‌شدت در انتقال بیماری مؤثر هستند.
در نهایت، داده‌های مربوط به کودکان و نوجوانان در این مطالعه گنجانده نشده‌اند، در حالی‌که گال در برخی مناطق، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، در سنین پایین نیز شایع است.
نتیجه‌گیری
یافته‌های این مطالعه نشان داد که شرایط اقلیمی، به‌ویژه دمای پایین و رطوبت بالا، با افزایش بروز بیماری گال در جمعیت بزرگسال ارتباط دارند. این رابطه نه‌تنها در سطح سالانه بلکه در تحلیل‌های فصلی نیز قابل مشاهده است و از نظر زیستی و رفتاری نیز قابل توجیه می‌باشد.
در نتیجه، طراحی اقدامات پیشگیرانه مبتنی بر اقلیم و فصول، به‌ویژه در مراکز نگهداری جمعی مانند بیمارستان‌ها، آسایشگاه‌ها و پادگان‌ها، می‌تواند به کاهش انتقال بیماری گال کمک کند. استفاده از سیستم‌های تهویه مناسب، کاهش رطوبت، افزایش دمای محیط در فصول سرد، شناسایی زودهنگام موارد مشکوک و آموزش‌های متمرکز از جمله راهکارهای کاربردی و قابل اجرا هستند.
از آنجا که تغییرات اقلیمی جهانی در دهه‌های آینده می‌توانند الگوی شیوع بسیاری از بیماری‌های عفونی را تحت‌تأثیر قرار دهند، توجه به ارتباط میان اقلیم و بیماری‌ها در سیاست‌گذاری‌های بهداشتی ضروری به نظر می‌رسد.
بدون دیدگاه